C Vitamini (Askorbik Asit) Nedir?

1. C Vitamini (Askorbik Asit) Nedir?

Vitamin C, yani askorbik asit, insan sağlığı için çok önemli bir besindir. İnsanlar ve maymunlar gibi bazı hayvanlar, bu maddeyi kendi vücutlarında üretemedikleri için, onu yiyeceklerden almak zorundadırlar.

Vitamin C, vücudu zararlı maddelerden koruyan güçlü bir antioksidandır. Serbest radikaller denilen zararlı molekülleri etkisiz hale getirir ve hücrelerin zarar görmesini engeller. Ayrıca, vücudun bağ dokusunu oluşturan kollajenin yapımında, demirin emiliminde, hormonların ve karnitin adlı maddenin üretiminde yardımcı olur.

Bağışıklık sistemini de destekler; vücudun dış yüzeylerini korur, bağışıklık hücrelerinin toplanmasını ve mikropları yok etme yeteneklerini artırır.

Vitamin C eksikliği, skorbüt adı verilen ciddi bir hastalığa yol açabilir ve bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olabilir. Bu yüzden, her gün yeterli miktarda vitamin C almak, sağlıklı kalmak için gereklidir.

2. C Vitamini Ne İşe Yarar?

• Bağışıklık Sistemini Güçlendirir: Vitamin C, vücudumuzun enfeksiyonlarla savaşmasına yardımcı olan beyaz kan hücrelerinin üretimini artırır. Soğuk algınlığı gibi hastalıkların süresini ve şiddetini azaltabilir.
• Kalp Sağlığını Destekler: Düzenli olarak vitamin C almak, kalp hastalıkları riskini azaltabilir. Kan damarlarının sağlıklı kalmasına yardımcı olur ve vücuttaki iltihabı azaltır.
• Cildi Sağlıklı Tutar: Vitamin C, cildin sıkı ve sağlıklı kalmasını sağlayan kolajen üretiminde önemli bir rol oynar. Ayrıca yaraların iyileşmesine yardımcı olur ve kırışıklıkların görünümünü azaltabilir.
• Kronik Hastalık Riskini Azaltır: Yeterli miktarda vitamin C almak, bazı kanser türleri ve kalp hastalıkları gibi kronik hastalıkların riskini düşürebilir.
• Solunum Sağlığını İyileştirir: Vitamin C, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) olan kişilerde akciğer fonksiyonunu iyileştirebilir ve semptomları azaltabilir.
• Fiziksel Performansı Artırır: Vitamin C takviyesi, yoğun fiziksel egzersiz sonrası kas ağrısını azaltabilir ve iyileşme sürecini hızlandırabilir.

3. C Vitamini Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Vitamin C takviyelerinin yan etkileri genellikle ne kadar fazla alındığına bağlıdır. Mide bulantısı, ishal gibi mide bağırsak sorunları en sık görülen yan etkilerdir ve genellikle günde 2000 miligramdan fazla alındığında ortaya çıkar. Böbrek taşı oluşma riski, özellikle yüksek dozlarda ve daha önce böbrek taşı problemi yaşamış kişilerde artabilir.

Ciddi yan etkiler arasında, özellikle böbrek fonksiyonları zayıf olan kişilerde, oksalat nefropatisi ve hiperoksalemi gibi durumlar görülebilir. Ayrıca, glukoz-6-fosfat dehidrogenaz (G6PD) eksikliği olan kişilerde kan hücrelerinin parçalanması riski artabilir.

Yüksek dozda damardan vitamin C alımı, çok nadir de olsa kanın pıhtılaşma riskini artırabilir. Bu nedenle, yüksek dozda vitamin C takviyesi almayı düşünen kişiler, özellikle böbrek fonksiyonları zayıf, G6PD eksikliği olan veya böbrek taşı öyküsü olanlar, dikkatli bir şekilde izlenmelidir.

4. Vitamin C ile İlgili Sağlık İstatistikleri Nelerdir:

• Genel Ölüm Riski: Yüksek plazma vitamin C seviyeleri, toplam ölüm riskini anlamlı ölçüde azaltır. Çin’de yapılan 16 yıllık bir çalışmada, yüksek vitamin C seviyelerine sahip bireylerde ölüm riski %25 daha düşük bulunmuştur.
• Kalp Hastalıkları: Yüksek plazma vitamin C seviyeleri, kalp hastalıklarından ölüm riskini azaltır. Aynı çalışmada, kalp hastalıklarından ölüm riski %38 daha düşük bulunmuştur.

Kanser: Yüksek plazma vitamin C seviyeleri kanserden ölüm riskini azaltır. Çin’deki çalışmada kanserden ölüm riski %23 daha düşük bulunmuştur.

Solunum Hastalıkları: Yüksek plazma vitamin C seviyeleri, solunum hastalıkları riskini ve ölüm oranını azaltır. EPIC-Norfolk isimli kişilerin ileriye dönük takip edildiği bir çalışmada yüksek vitamin C seviyelerine sahip bireylerde solunum hastalıkları riski %15 daha düşük bulunmuştur.

Kritik Hastalar: Yoğun bakımda yatan kritik hastalarda damardan vitamin C tedavisi hastane ölüm oranını %19 azaltır.

Sepsis: Sepsis hastalarında vitamin C tedavisi, ölüm riskini %26 azaltır.

Kaynakça:

1. Hathcock JN, Azzi A, Blumberg J, Bray T, Dickinson A, Frei B, Jialal I, Johnston CS, Kelly FJ, Kraemer K, Packer L, Parthasarathy S, Sies H, Traber MG. Vitamins E and C are safe across a broad range of intakes. Am J Clin Nutr. 2005 Apr;81(4):736-45. doi: 10.1093/ajcn/81.4.736. PMID: 15817846.
2. Doseděl M, Jirkovský E, Macáková K, Krčmová LK, Javorská L, Pourová J, Mercolini L, Remião F, Nováková L, Mladěnka P, On Behalf Of The Oemonom. Vitamin C-Sources, Physiological Role, Kinetics, Deficiency, Use, Toxicity, and Determination. Nutrients. 2021 Feb 13;13(2):615. doi: 10.3390/nu13020615. PMID: 33668681; PMCID: PMC7918462.
3. Ikizler TA, Burrowes JD, Byham-Gray LD, Campbell KL, Carrero JJ, Chan W, Fouque D, Friedman AN, Ghaddar S, Goldstein-Fuchs DJ, Kaysen GA, Kopple JD, Teta D, Yee-Moon Wang A, Cuppari L. KDOQI Clinical Practice Guideline for Nutrition in CKD: 2020 Update. Am J Kidney Dis. 2020 Sep;76(3 Suppl 1):S1-S107. doi: 10.1053/j.ajkd.2020.05.006. Erratum in: Am J Kidney Dis. 2021 Feb;77(2):308. doi: 10.1053/j.ajkd.2020.11.004. PMID: 32829751.
4. Yanase F, Fujii T, Naorungroj T, Belletti A, Luethi N, Carr AC, Young PJ, Bellomo R. Harm of IV High-Dose Vitamin C Therapy in Adult Patients: A Scoping Review. Crit Care Med. 2020 Jul;48(7):e620-e628. doi: 10.1097/CCM.0000000000004396. PMID: 32404636.
5. Kim K, Bae ON, Koh SH, Kang S, Lim KM, Noh JY, Shin S, Kim I, Chung JH. High-Dose Vitamin C Injection to Cancer Patients May Promote Thrombosis Through Procoagulant Activation of Erythrocytes. Toxicol Sci. 2015 Oct;147(2):350-9. doi: 10.1093/toxsci/kfv133. Epub 2015 Jul 2. PMID: 26139164.
6. Padayatty SJ, Levine M. Vitamin C: the known and the unknown and Goldilocks. Oral Dis. 2016 Sep;22(6):463-93. doi: 10.1111/odi.12446. Epub 2016 Apr 14. PMID: 26808119; PMCID: PMC4959991.
7. Carr AC, Maggini S. Vitamin C and Immune Function. Nutrients. 2017 Nov 3;9(11):1211. doi: 10.3390/nu9111211. PMID: 29099763; PMCID: PMC5707683.
8. Sami A, Han S, Haider MZ, Khizar R, Ali Q, Shafiq M, Tabassum J, Khalid MN, Javed MA, Sajid M, Manzoor MA, Sabir IA. Genetics aspect of vitamin C (Ascorbic Acid) biosynthesis and signaling pathways in fruits and vegetables crops. Funct Integr Genomics. 2024 Apr 10;24(2):73. doi: 10.1007/s10142-024-01352-9. PMID: 38598147.
9. Meščić Macan A, Gazivoda Kraljević T, Raić-Malić S. Therapeutic Perspective of Vitamin C and Its Derivatives. Antioxidants (Basel). 2019 Jul 26;8(8):247. doi: 10.3390/antiox8080247. PMID: 31357509; PMCID: PMC6721080.
10. Zhitkovich A. Nuclear and Cytoplasmic Functions of Vitamin C. Chem Res Toxicol. 2020 Oct 19;33(10):2515-2526. doi: 10.1021/acs.chemrestox.0c00348. Epub 2020 Oct 1. PMID: 33001635; PMCID: PMC7572711.