- Propolis Nedir?
Propolis, arılar tarafından çeşitli bitkilerden toplanan malzemelerden üretilen reçinemsi bir maddedir ve arı yapıştırıcısı olarak da bilinir. Propolis, reçineler, balmumları ve arı enzimlerinden oluşan karmaşık bir oluşumdur. Arılar, kovanlarındaki çatlakları ve boşlukları kapatmak için propolisi kullanır, bu da yapısal stabilite sağlar ve mikrobiyal enfeksiyonlara karşı koruma sağlar.
Propolis, çeşitli biyolojik özellikleri nedeniyle yüzyıllardır geleneksel tıpta kullanılmaktadır. Bu arı ürünü flavonoidler, fenolik asitler ve terpenler gibi biyoaktif bileşikleri içermektedir ve bu bileşikler anti-inflamatuar, antioksidan, antibakteriyel, antifungal, antiviral ve antikanser aktivitelerine katkıda bulunur. Propolisin bileşimi ve etkinlik potansiyeli, coğrafi kökenine, yerel floraya ve üretiminde yer alan arı türüne bağlı olarak önemli ölçüde değişebilir.
- Propolis Takviyesi Kullanımı İşe Yarar?
Propolisin çeşitli klinik bağlamlarda sağlık yararları üzerine çalışılmıştır. Propolis takviyesi, pek çok alanda umut vaat etmiştir:
- Antioksidan Etkiler: Propolis takviyesi oksidatif stresin bir katkı faktörü olduğu durumların yönetiminde potansiyel rolünü öne sürmektedir.
- Anti-Alerjik Özellikler: Propolis, astım, alerjik rinit ve atopik dermatit gibi durumlarda faydalı olabilecek anti-alerjik etkilere sahip bulunmuştur.
- Glisemik Kontrol: Tip 2 diyabet hastalarında, propolis takviyesi, glisemik kontrolü iyileştirmiştir kan şekeri seviyelerine olumlu etki etmiştir.
- Kardiyometabolik Sağlık: Propolis, trigliseritler, total kolesterol, HDL kolesterol seviyelerine ve sistolik kan basıncı üzerine olumlu etkilerle ilişkilendirilmiştir.
- Karaciğer Sağlığı: Non-alkolik yağlı karaciğer hastalığı (NAFLD) olan hastalarda, propolis takviyesi karaciğer fonksiyonunu ve karaciğer hastalık skorlarını iyileştirici etkiye sahiptir.
- Kronik Böbrek Hastalığı:Propolis, kronik böbrek hastalığı olan hastalarda yaşam kalitesini iyileştirebilir.
- Propolis Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
- Kimyasal Bileşim ve Biyolojik Aktivite: Propolisin kimyasal bileşimi ve biyolojik aktivitesi, toplandığı bitki türlerine ve coğrafi kökenine bağlı olarak büyük ölçüde değişir. Örneğin, daha el değmemiş coğrafyalardan gelen bazı propolis türleri, yüksek antioksidan bileşik içeriği ve biyolojik potansiyeli ile dikkat çeker.
- Ekstraksiyon Yöntemi: Propolisin biyolojik aktiviteleri, kullanılan ekstraksiyon yöntemine göre değişebilir. Geleneksel etanolik ekstraksiyon yöntemleri, antioksidan bileşiklerin daha yüksek konsantrasyonlarını elde etmek için daha etkili olabilir.
- Standartlaştırma ve Kalite Kontrolü: Propolisin sıkı kontrollerden geçmesi, biyolojik aktivitelerinin tutarlılığını sağlamak için önemlidir. Flavonoidler ve fenolik asitler gibi belirli bileşikler, propolis’in kalite değerlendirmesi için belirteç olarak kullanılabilir.
- Antimikrobiyal ve Antioksidan Özellikler: Propolisin antimikrobiyal ve antioksidan özellikleri, çeşitli biyolojik aktiviteleri destekler. Bu özellikler, propolis’in enfeksiyonların tedavisinde ve genel sağlık destekleyici ürünlerde kullanılabilirliğini artırır.
Coğrafi Köken ve Bitkisel Kaynaklar: Propolisin biyolojik aktiviteleri, toplandığı bölgenin bitki örtüsüne ve arı türlerine bağlı olarak değişir. Örneğin, Avrupa propolisi flavonoidler ve fenolik asitler açısından zengindir ve bu bileşikler propolisin standardizasyonunda kullanılabilir.
- Propolis Kullanımı ile İlgili Sağlık İstatistikleri Nelerdir:
Propolis, çeşitli sağlık faydaları için araştırılmıştır ve kullanımıyla ilgili bazı önemli istatistikler ve bulgular şöyledir:
Kalp ve Metabolizma Sağlığı
Propolis tüketimi;
- trigliserit seviyelerinde 10.44 mg/dL,
- LDL-kolesterol seviyelerinde 31 mg/dL,
- açlık kan şekeri seviyelerinde 7.30 mg/dL,
- HbA1c seviyelerinde0.32%,
- insülin seviyelerinde 1.36 μU/mL,
- HOMA-IR seviyelerinde 0.39 ve
- sistolik kan basıncında 2.24 mmHg düzeyinde önemli düşüş sağlamıştır. Bu değişimlerin tümü önemli seviyelerdedir ve anlamlıdır. Propolis kullanımı ayrıca HDL-kolesterol seviyelerini 2.03 mg/dL artırmıştır. Tüm bu etkileri insan ömrünü ve yaşam kalitesini arttırıcı önemli etkilerinden kabul edilmektedir.
Antioksidan Durumu
Propolis takviyesi, glutatyon, glutatyon peroksidaz gibi önemli antioksidan enzim ve bileşiklerin seviyelerini önemli ölçüde artırmıştır, benzer seviyede total antioksidan kapasite seviyelerini yükseltmiştir. Ancak, süperoksit dismutaz (SOD) üzerindeki etkisi anlamlı bulunmamıştır. Bu etkiler propolisi etkili bir antioksidan desteği sınıfına almaktadır.
İnflamatuar Biyobelirteçler
Kontrol grubu kıyaslamalı çalışmaları çoklu olarak inceleyen bir analizde propolis takviyesinin IL-6 ve TNF-α gibi iltihap belirteçlerinin seviyelerini önemli ölçüde azalttığını göstermiştir. CRP seviyelerindeki azalma ise 10 hafta veya daha uzun süreli takviye ile anlamlı derecede görülmektedir.
Enfeksiyöz Hastalıklar
Propolis, bakteri, mantar ve virüslere karşı antimikrobiyal aktivite göstermiştir. Klinik denemelerde, enfeksiyöz hastalıkların tedavisinde, özellikle COVID-19 tedavisinde, yardımcı olarak başarıyla kullanılmıştır.
Diş Hekimliği Uygulamaları
Propolis, diş hekimliğinde antimikrobiyal özellikleri sayesinde plak kontrolü, patojenik mikrobiyal sayılarının azaltılması ve periodontal doku iltihabının kontrolünde potansiyel göstermiştir. Ancak, etkinliğini doğrulamak için daha iyi tasarlanmış klinik çalışmalara ihtiyaç vardır.
Kaynakça:
- Alghutaimel H, Matoug-Elwerfelli M, Alhaji M, Albawardi F, Nagendrababu V, Dummer PMH. Propolis Use in Dentistry: A Narrative Review of Its Preventive and Therapeutic Applications. Int Dent J. 2024 Jun;74(3):365-386. doi: 10.1016/j.identj.2024.01.018. Epub 2024 Feb 19. PMID: 38378400; PMCID: PMC11123522.
- Zhong-Yong L, ZHi-Qing D, Li-Qiong X, Poorasadollah E, Shirvani S. The impact of propolis supplementation on inflammatory biomarkers: A meta-analysis and systematic review of randomized controlled clinical trials. Prostaglandins Other Lipid Mediat. 2024 Dec;175:106915. doi: 10.1016/j.prostaglandins.2024.106915. Epub 2024 Oct 28. PMID: 39490733.
- Nazari-Bonab H, Jamilian P, Radkhah N, Zarezadeh M, Ebrahimi-Mameghani M. The effect of propolis supplementation in improving antioxidant status: A systematic review and meta-analysis of controlled clinical trials. Phytother Res. 2023 Sep;37(9):3712-3723. doi: 10.1002/ptr.7899. Epub 2023 Jun 14. PMID: 37317592.
- Bahari H, Shahraki Jazinaki M, Goudarzi K, Namkhah Z, Taheri S, Golafrouz H, Pahlavani N. Effects of propolis consumption on blood pressure, lipid profile and glycemic parameters in adults: a GRADE-assessed systematic review and dose-response meta-analysis. Br J Nutr. 2025 Jan 14;133(1):13-36. doi: 10.1017/S0007114524002010. Epub 2024 Nov 29. PMID: 39610126.
- Salatino A. Perspectives for Uses of Propolis in Therapy against Infectious Diseases. Molecules. 2022 Jul 19;27(14):4594. doi: 10.3390/molecules27144594. PMID: 35889466; PMCID: PMC9320184.
